Beperk dit blog van vandaag tot een dagboekaantekening. Inside and outside there is much going on. And I must deal with that. Deel 4 van mijn huidige meerluik laat daarom langer op zich wachten dan gepland en beloofd. Maar deze maand volgt het zeker. Daar kunt u echt van uit gaan, geachte lezer. Het gaat om belangrijke onderwerpen, kwesties waarvan ik denk dat het goed is om ze precies aan de orde te stellen.
Perfectioneer m’n woning als werkplek, hoewel ik het liefst ongestoord
buitenshuis met studie- en schrijfprojecten in de weer ben. Misschien
stuit ik nog eens op een flexplek die goeddeels aan mijn wensen beantwoordt en betaalbaar voor me is. Volgende week maandag wordt een bureau bezorgd dat ik bij
IKEA heb besteld, afmetingen: lengte 2 meter, breedte 60 centimeter en
hoogte 74 centimeter. Voorbeeldexemplaar: zie de afbeelding hiernaast.
Biedt genoeg ruimte voor mijn desktop, laptop, tablet, leesplank en
schrijfgerei. Denk dat ik er een mobiele bureaustoel aan toevoeg. Heb
mijn oog laten vallen op een Millberget Kimstad (witkleurig).
Millberget Kimstad
Sprak afgelopen vrijdag een medelid van de Antroposofische Vereniging (AViN). We hadden elkaar een tijd niet gezien. We kennen elkaar van de afdeling Rotterdam. Werd op de hoogte gesteld van zekere ontwikkelingen die daar gaande zijn. Kan de ledenavonden aldaar niet bijwonen vanwege mijn avond en nachtwerk te Leiden. Heb vanochtend gebeld naar een contactpersoon van afdeling Leiden met het idee dat ik misschien daar op maandagen ledenavonden zou kunnen gaan bezoeken, maar de tijdsverhouding blijkt te krap. Met een vouwfiets, die je gratis mee kunt nemen in de trein, zou het waarschijnlijk wel gaan. Eens kijken of ik daar voor kan sparen. Wie weet kan ik ergens in 2018 er dan één aanschaffen. Is überhaupt wel een makkelijk en nuttig ondersteunend vervoersmiddel als je veel onderweg bent.
Ben blij dat de herfst zich aandient. Houd van dat jaargetijde. Wel goed kleden natuurlijk. Niet onnodig verkouden raken en zo. Tot zo ver dit korte tussenbericht. Nu weer aan de slag. Heb me voor even geïnstalleerd in de studiezaal van de bibliotheek Rotterdam aan de Hoogstraat.
Over het ware, schone en goede wordt veel gesproken en geschreven. Dat geschiedde natuurlijk niet alleen bij de oude Grieken... (Plato.) Het ware en onware, schone en afgrijselijke en dat wat goed of kwaad wordt geacht vormt voor een mens dikwijls motief tot handelen, bepaald dikwijls een fors deel van zijn doen en laten. Of het daarbij welbeschouwd enkel om particuliere belevingen en voorstellingen gaat, de wereld is mijn – gewenste of ongewenste – voorstelling (Schopenhauer en Kant), is voer voor filosofen en psychologen, maar gaat in de dagelijkse levenspraktijk natuurlijk veel meer mensen aan.
Maakt een mens als persoonlijkheid en individu deel uit van een groter geheel, bestaat er een werkelijkheid, een deelbare en gelaagde werkelijkheid, een wereldbestaan van werkelijkheden die kenbaar is voor mensen, echt kenbaar? Of is een mens gedoemd om op te gaan in louter subjectieve voorstellingen en belevingen die hij deels wel en deels niet deelt en cultiveert met zijn medemensen; puur klankbord en taalcultuur?
Ben ik, John Wervenbos, eigenlijk bijzonder naïef als het gaat om streven naar kennis en vervolmaking? Dat denk ik niet, maar overweeg ik toch paradoxaal genoeg, omdat er een laag is in mijn ziel, mijn psyche, dat onderken ik (reeds jaren), waarin ik alles overweeg en alles betwijfel en dat in toon, in klank omzet (schrijven, spreken en denken in monoloog en dialoog vorm). Zie de eerste strofe van mijn meer dan twintig jaar geleden geschreven spreuk Samenwerken. De reflectie in dit blog doet tegelijk denken aan de inhoud van mijn blog Schone wereld en schone schijn (Cahier, 16 juli 2016).
Voordat ik inhoudelijk inga op Marjan Slobs essay Vrij van je natuur – Markies de Sade, dat doe ik in deel 4 van het meerluik, is het goed om de beschouwing van vandaag (deel 3) voor het voetlicht te brengen. Schreef al eerder op Cahier dat ik op achttienjarige leeftijd, als adolescent dus, bij een verjaardagspartij opeens als het ware ‘bevroor’ voor me uit staarde en mezelf waarnam en dacht - het was een voornemen en (zelf)belofte:
“Hoe zit dat toch met mens en wereld, waaruit zijn ze ontstaan (oorsprong) en waarnaar zijn ze op weg (bestemming). Daar kom ik achter. Dat weet ik zeker!”
Ik meen dat dit voor mij aan het uitkomen is. Uiteraard denken andersdenkenden daar anders over (tautologie). Dat heb ik vaker in mijn leven, zulke beloften en voorbelevingen die sporen met naderende werkelijkheden. Mijn moeder zei eens over me toen ik nog een kind was, John kan zich inleven en dingen aanvoelen.
Frozen Butterfly
Op twaalfjarige leeftijd bijvoorbeeld vroeg mijn toenmalige schoolmeester aan alle aanwezige leerlingen in de klas: wat wil je worden later? Veel kabaal om me heen. Veel vriendjes en vriendinnetjes stoven op vanuit hun schoolbanken en riepen dit of dat en sommige beeldden toen ook het beroep uit dat hen voor ogen kwam. Wat een effect hadden die woorden, die simpele vraag van de onderwijzer. And me? I was frozen again. Zat als versteend achter mijn tafel, keek vooruit, letterlijk en figuurlijk, er verscheen slechts één beeld met begeleidende woorden.
Een concreet beroep werd ik me daarmee niet bewust. Wel, in etappes althans, de strekking van een latere levensepisode en levenssituatie die pakweg dertig jaar zou bestrijken. Als twenner trad deze jeugdervaring in herinnering, nadat die natuurlijk eerst snel in vergetelheid was geraakt. En pas toen begon ik hem te duiden. Waar de woorden en het beeld op sloegen werd ik me vanaf dat moment bewust aan de hand van concrete levenservaringen. Hoewel ik kan begrijpen dat mensen kunnen denken dat het hier gaat om een enkele hinein-interpretatie, een loutere jeugdervaring zonder werkelijkheidswaarde, weet ik wel beter. Zeker weten. Geen gemakkelijke levensperiode, beslist niet. En wis en waarachtig niet zonder zekere gevaren. Maar ik heb het doorstaan. Hij liep van mijn twennerjaren tot in mijn jaren als vijftiger. Nu breekt er meer vrijheid aan. Innerlijke vrijheid. De wissel die mijn huidige werk - bewaker in een hotel en museum - op mijn gestel en beschikbare tijd trekt, doet daar niets aan af. Absoluut niets. Om het beeldend uit te drukken: geestelijk bezien kom ik vrij. Uiterlijke status doet mij niets. He-le-maal niets… Ben ik in de ogen van een ander een 'paard van de schillenboer' of iets van die orde? Whatever!
Hoe verhouden verlichtingsdenken en noties van karma en reïncarnatie zich tot elkaar? Als je die vraag stelt kunnen in het bijzonder gedachten uitgaan naar het leven en werk van een zekere Duitse schrijver actief in die culturele periode: Gotthold Ephraim Lessing (1729 - 1781). Hij schreef immers het werk De opvoeding van de mensheid (Uitgeverij Het Wereldvenster, Baarn, 1979). Mijn inziens mag de betekenis van dit werk niet worden onderschat. Hoewel dat natuurlijk wel gebeurt. Sterker nog bij menigeen is het in vergetelheid geraakt en van de spaarzame die het wel kennen zijn er vele die vinden dat ze het niet serieus mogen nemen. Persoonlijk vind ik de volgende woorden van Rudolf Steiner over het werk wel behartigenswaardig. Daarmee sluit ik dit blog af. Zie het onderstaande.
Uit: Rudolf Steiners lezingenreeks Wegen naar Christus (Uitgeverij Christofoor, Stichting Rudolf Steiner Vertalingen, 1993; eerste voordracht, Karlsruhe, 5 oktober 1911; tekstdeel bladzijde 64 tot en met 66; Rudolf Steiner:
“[…] Eén ding moeten wij ons wel realiseren: er is een enorm verschil, niet in de idee van de terugkerende aardelevens zelf, maar tussen de manier waarop men in het westen zuiver denkend tot die idee is gekomen en de manier waarop bijvoorbeeld het boeddhisme die idee uitdrukt. Wat dat betreft is het zeker interessant om eens na te gaan hoe Lessing in De opvoeding van de mensheid op deze idee van de terugkerende aardelevens is gekomen. Het resultaat is uiteraard vergelijkbaar, ja identiek met de reïncarnatiegedachte in het boeddhisme - maar de weg is bij Lessing totaal anders. Natuurlijk kende men de weg die Lessing volgde ook helemaal niet. Welke was dat dan? Dat kunnen we heel precies zien als we De opvoeding van de mensheid doornemen. We mogen zeggen: in de ontwikkeling van de mensheid zelf is strikt genomen een vooruitgang te zien. Lessing zegt dat zo: deze vooruitgang is een opvoeding van de mensheid door de Goddelijke machten. En dan zegt hij verder: de godheid gaf de mens een eerste basisboek, het Oude Testament. Daarmee werd de grondslag gelegd voor een bepaalde fase van de menselijke ontwikkeling. En toen de mensheid zich verder had ontwikkeld, kwam het tweede basisboek: Het Nieuwe Testament. En zo ziet Lessing in onze tijd iets dat boven het Nieuwe Testament uitgaat: een zelfstandig ervaren van het ware, schone en goede door de menselijke ziel. Dat is voor hem een derde fase van de goddelijke opvoeding van de mensheid. Op grandioze wijze heeft Lessing deze gedachte van de opvoeding van de mensheid door de goddelijke machten uitgewerkt. En toen ontstond in hem de gedachte: wat is de enig mogelijke verklaring voor deze vooruitgang? De enige verklaring die Lessing ervoor kan geven is dat iedere ziel deel heeft aan iedere cultuurperiode van de mensheid, wil het zin hebben dat er in de ontwikkeling van de mensheid vooruitgang plaatsvindt. Want het zou geen zin hebben als de ene ziel alleen zou leven in de cultuurperiode van het Oude Testament en een andere ziel alleen in de periode van het Nieuwe Testament. Het heeft alleen zin als onze zielen door alle cultuurperioden worden geleid en aan alle opvoedingsniveaus van de mensheid deelhebben. Met andere woorden: wanneer de ziel zo door verschillende aardelevens heengaat, dan heeft de voortgaande opvoeding van mensheid werkelijke betekenis. Daarmee licht de betekenis van de terugkerende aardelevens in Lessings denken op als iets dat bij de mens hoort. Want de diepere achtergrond is voor Lessing het volgende: wanneer een ziel ten tijde van het Oude Testament geïncarneerd was, dan heeft ze in zich opgenomen wat ze in die tijd in zich op kon nemen; wanneer de ziel dan in een latere tijd weer verschijnt, brengt ze de vruchten van het voorafgaande leven mee in het volgende leven, de vruchten van het tweede leven weer in het daaropvolgende, enzovoort. Zo werken de opeenvolgende fasen door in de ontwikkeling. En wat een ziel zich eigen maakt, dat heeft ze niet alleen voor zichzelf verworven maar voor de hele mensheid. De mensheid wordt een groot organisme, en het reïncarnatiebeginsel wordt voor Lessing een noodzaak opdat de hele mensheid verder kan komen. Het is dus de historische ontwikkeling, de gemeenschappelijk zaak van de hele mensheid waar Lessing van uitgaat en die hem tot het aanvaarden van de reïncarnatiegedachte brengt. Anders is het als we dezelfde gedachte in het boeddhisme opzoeken. Daar heeft de mens met zichzelf te maken, enkel en alleen met de eigen psyche. Daar zegt de individuele ziel: ik ben in de wereld van Maya terechtgekomen, en in de loop van mijn incarnaties bevrijd ik mij als individuele ziel van deze aardse incarnaties. Daar is het een zaak van een individu; daar is de blik gericht op het afzonderlijke individu. Dat is het grote verschil in benadering: of je het van binnenuit bekijkt zoals in het boeddhisme, of van buitenaf zoals Lessing doet, die zijn blik op de ontwikkeling van de hele mensheid richt. Steeds is het resultaat hetzelfde, maar de weg erheen is in het westen heel anders. Terwijl de boeddhist zich beperkt tot de aangelegenheid van de individuele ziel, is de blik van de westerling gericht op de aangelegenheid van de hele mensheid; de westerse mens voelt zich met alle mensen als in een organische eenheid verbonden. Hoe komt het nu dat de westerse mens de noodzaak voelt niet alleen aan de individuele mens te denken, maar bij de belangrijkste aangelegenheden altijd voor ogen te houden dat het daarbij om de hele mensheid gaat? Die noodzaak voelt hij doordat hij de woorden van Christus Jezus over de verbroedering van de hele mensheid tot een groot organisme, dat uitgaat boven alle nationaliteiten en alle rassen, in de sfeer van zijn gemoed, in zijn gevoelswereld heeft opgenomen. [...]”
Met haar prikkelende essay Vrij van je natuur – Markies de Sade uit haar boeiende essay bundel Hersenbeest (Uitgeverij Lemniscaat b.v., Rotterdam 2016/17) stelt Marjan Slob,
zoals ik al eerder schreef, het fenomeen van menselijk sadisme aan de
orde. In een volgend blog zal ik concreet op haar diagnose hieromtrent
ingaan en ook andere zaken dienaangaande naar voren brengen. Met betrekking tot het onderwerp houd ik het met dit blog van vandaag bewust bij de volgende korte
inleidende woorden. Carefully. Sommige kwesties behoeven een omzichtige en grondige behandeling, kunnen niet als 'uitsmijter' aan lezers worden voorgelegd. Althans, ik kan en wil dat niet.
Het leven is contrastrijk. Waar zou een mens blijven zonder onderscheidingsvermogen? Veel zou aan hem voorbij gaan... Evenzo kan een menselijke persoonlijkheid kleurrijk zijn en een vat vol tegenstrijdigheden of schijnbare tegenstrijdigheden (paradoxen) bergen.
Diversity incognito. Vanuit menselijk perspectief laat dat mijn gedachten onder andere gaan naar drie basisbegrippen en hun tegenpolen; mijns inziens zijn het niet alleen begrippen maar tegelijk tegelijk ook levensfenomenen: dat wat waar, schoon of goed kan worden geacht. Met dit
blog worden vandaag een aantal relevante dualismen nader onder de loep
genomen.
Wat zijn duidelijk voor- en toonbeelden van menselijke dualismen? Wel zoals al gezegd om te beginnen kan hier worden gedacht aan (1) noties van goed en kwaad, waar en onwaar en schoon en afgrijselijk. Maar natuurlijk treden bij reflectie over de kwaliteit van intermenselijke betrekkingen ook andere tegenpolen in beeld, zoals: (2) eigenzinnigheid versus beïnvloedbaarheid; een evidente wisselwerking tussen eigenzinnige en suggestibele mensen. Suggestibiliteit is natuurlijk een extreme vorm van beïnvloedbaarheid, want het is een gesteldheid die een mens ontegenzeggelijk manipuleerbaar maakt, terwijl dat bij een gewone graad van beïnvloedbaarheid zeker niet het geval hoeft te zijn, bovendien zijn tamelijk veel eigenzinnig ingestelde mensen er beslist niet op uit om een ander te manipuleren.
Dan zij daar verder natuurlijk ook nog: (3) naar binnen gekeerd of naar buiten gekeerd zijn, anders uitgedrukt: introvert en extravert zijn; (4) een sociale en een antisociale opstelling ten opzichte van medemensen innemen en (5) subject en object verhoudingen en subjectivisme versus objectivisme. Allengs kan een mens zich gewaar worden dat het één niet zonder het ander bestaat en welbeschouwd niet louter los van elkaar kan worden gezien. In ’t geheel niet. Integendeel. Connectivity. Geen deel zonder geheel.
Dat laat mij vervolgens denken over toestand(en) en impact van harmonie en disharmonie. Wat staat in harmonie en wat brengt disharmonie? Vervullen harmonie- en conflictmodellen voor mens en wereld zekere functies? In dat kader denk ik bijvoorbeeld mede in het bijzonder aan een ander concreet dualistisch fenomeen: leven en dood, een onmiskenbaar levensgegeven, waarover menig mens zich het hoofd breekt; een levensperspectief waarmee een mens zich gaandeweg wel dan niet verzoent. Bij een bewegen van leven naar dood, naderen van een sterfmoment, doemen tevens andere, daarmee corresponderende dualismen op: gezondheid en ziekte en vermogen en onvermogen (gebrek).
Het leven is lijden, zei Gautama Boeddha eens. Partly true. Tegelijk kan het leven in vele opzichten gevierd worden; het leven als levensuniversiteit en ode oord. Gelukkig maar! Maar wat is de bron of wat zijn de bronnen, meer dan één, van menselijke kwelling en kwelzucht? Dat laatste doet zich ook voor in mensenlevens nietwaar? Hoe dan ook is het goed om de ogen niet te sluiten voor het feit dat veel mensen elkaar pijnigen. Gewild of ongewild, bedoeld of onbedoeld. Bovendien kan zich naast een wens of een zucht om te pijnigen een verlangen naar zelfkwelling voordoen. Cultuur van zelfpijnigen. Niet noodzakelijkerwijs verbonden met een fenomeen als trauma en traumaverwerking. Of toch wel? Open vraag. Voor meer daarover zie mijn blog Open wond (Cahier, 1 december 2014).
Timemanagement. Het gaat me niet lukken vandaag. Het voorgenomen onderwerp dat in deel 2 van het lopende meerluik, voor meer daarover zie het blog Filosofie, wetenschap en antroposofie - Deel 1 (Cahier, 14 augustus 2017), zal worden aangesneden vergt tamelijk veel research en reflectie. Bovendien moet het goed worden verwoord. Flodderwerk en niet goed overdachte teksten lever ik niet aan. Was er flink mee bezig, maar de beschikbare tijd bleek deze keer toch te kort. Daarom trek ik er een week extra voor uit. Volgende week maandag 28 augustus verschijnt het.
Heb vandaag bij mijn werkgever enige vakantiedagen aangevraagd; voor twee vrije midweken dit jaar, week 39 (maandag 25 september t/m vrijdag 29 september) en week 41 (maandag 9 oktober t/m vrijdag 13 oktober). In de weekenden daaromheen werk ik gewoon door en de rest van mijn opgebouwde vakantiedagen laat ik uitbetalen. Weinig vakantie dus, maar dat geeft niet. Ben geen man van vakanties. Hard werken en veel schrijven en lezen. Dat laatste is voor mij ook werk. Dubbel en dwars.
Die midweken zal ik besteden aan onafgebroken studie van Mieke Mosmullers boekwerk Die Anthroposophische Bewegung (Uitgeverij Occident, 2017). Heb het al bestudeerd. Zal dat opnieuw doen met het nodige referentiemateriaal en met andere literatuurbronnen aan dat werk verbonden. Zal in die 10 dagen ook een concept, blauwdruk opstellen voor de recensie die ik dagen daarna over het werk zal schrijven. Begin november of december dit jaar zal ik het Michel Gastkemper, redacteur van het antroposofische ledentijdschrift Motief toesturen. Met zijn team zal hij dan beoordelen of hij het geschikt acht voor publicatie in dat blad. Overigens zal Die Anthroposophische Bewegung binnenkort in het Nederlands op de boekenmarkt verschijnen. Goede zaak! Zie de mededeling onderaan Mosmullers relevante blog Aristoteles door Fichte aangevuld (Mieke Mosmullers Filosofische Reflectieblog, 16 augustus 2017).
Tot zover. Moet nu weer afreizen naar Leiden. New evening and night to go.
De lezenswaardige essaybundel Hersenbeest (Uitgeverij Lemniscaat b.v., Rotterdam 2016/17) van de filosofe Marjan Slob (geboren 1964) heb ik bijna uit. Het bevat 19 essays die handelen over de hedendaagse kruisbestuiving tussen twee wetenschappelijke disciplines: hersenwetenschap en geesteswetenschap; hun onderlinge schuur- en vlechtpunten. Geesteswetenschap is een ruim begrip, waarover begripsverwarring en misverstanden bestaan.
Welwillend maar ook kritisch heeft Slob de afgelopen 20 jaar de hoge vlucht gevolgd die de hersenwetenschap in het bijzonder vanaf de jaren 90 nam, dankzij de komst van (1) steeds krachtiger geavanceerdere computers, (2) de intrede van ingenieuze toepassingstechnieken, met name meet- en afbeeldingsinstrumenten als CT, MRI en functionele MRI, en (3) vanwege zekere inzichtelijke doorbraken op microbiologisch vlak.
Het zijn prikkelende essays die een mens aan het denken kunnen zetten. ‘Mens(heid) ken U zelf’ in een moderne jas. Puntig formuleert en actualiseert Slob zekere probleemstellingen en eventuele oplossingsrichtingen aan de hand van concepten en activiteiten van verschillende denkers en onderzoekers. Haar eigen denkkaders en paradigma kom je daarbij als lezer zeker ook tegen, impliciet of expliciet. Wat mij betreft zitten er juweelstukjes bij. Zekere essays wekken mijn bewondering door de wijze waarop bepaalde onderwerpen en thema’s worden behandeld en verwoord; één echter vind ik te naïef van inhoud en daarom waard om te weerspreken en van kritische kanttekeningen te voorzien; essaynummer 10 (bladzijde 104 t/m 113), getiteld: Vrij van je natuur – Markies de Sade.
Slob staat op goede voet met de cognitiefilosoof Marc Slors (geboren 1966). Grosso modo sluiten hun ideeën over de betekenis en de kenmerken van cognitieve denkprocessen, in het bijzonder langs een weg van innerlijke zelfwaarneming, in relatie tot onderzoeksrichtingen en onderzoeksresultaten van de moderne hersenwetenschap (uiterlijke waarneming) nauw bij elkaar aan. Zulks blijkt onder andere uit een publiek tweegesprek tussen beide direct na een lezing van Slob:
De mens, meer dan een hersenbeest
Nijmegen, 18 oktober 2016
Essaynummer 8 van Hersenbeest, waarin Slob in het bijzonder Slors ideeën over vrijheid en ‘vrije wil’ specifiek behandeld, getiteld: Vrijheid is ons woord – Marc Slors, biedt een goede introductie op Slors' boek Dat had je gedacht! – Brein, bewustzijn en vrije wil in filosofisch perspectief (Uitgeverij Boom, Amsterdam 2012). Slors opteert overigens voor een ‘Aristotelische benadering’ van het mind-matter probleem. Die aanhalingstekens breng ik aan omdat Slors zo’n reveil per saldo – sluiks - op materialistische leest lijkt te willen schoeien. Vraag me zeer af of Aristoteles daar wel achter zou staan.
Voor iets meer hierover zie hieronder de volgende monoloog (Marc Slors) het volgende tweegesprek (Marc Slors in gesprek met Cees Leijenhorst; aankondiging dubbelcollege). En hier een tekstverslag van een toehoorder van dat dubbelcollege: Verslag van het dubbelcollege De ziel in de filosofie (Radboud Reflects, 16 april 2012).
Monoloog over de ziel
Marc Slors
Dialoog over de ziel
Marc Slors en Cees Leijenhorst
Uitgeverij Clement bracht in 2013 een vertaling naar het Nederlands van een geschrift van Aristoteles uit, De Anima, welke aan het bestaan en de werking van de ziel is gewijd: Over de ziel; vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door de wiskundige, classicus en filosoof Ben Schomakers. Schafte het vanmiddag aan bij boekhandel Donner; het eerder genoemde boek van Marc Slors overigens ook. Hieronder weer een audiovisueel tweegesprek:
Filosoof Ger Groot in gesprek met Ben Schomakers over Aristoteles
De hernieuwde belangstelling voor het ideeëngoed van Aristoteles valt niet uit de lucht. Zijn monistische benadering en behandeling van vraagstukken, niet dualistisch zoals bij Plato, voorziet duidelijk in een behoefte. Maar, maar… monisme moet natuurlijk niet op één hoop worden gegooid met exclusief materialisme. Dan schiet je je doel voorbij of vereng je je blik weer, denk ik. Hoe denkt u daarover, geachte lezer?
Tot zover ditmaal. Dit thema leent zich voor een meerluik; een drie-, vier- of vijfluik. Een volgende keer zal ik met een blog op Cahier, Filosofie, wetenschap en antroposofie – Deel 2, kritische kanttekeningen plaatsen bij Slobs essay Vrij van je natuur – Markies de Sade. Dat gaat over een menselijke hang naar sadisme, sadomasochisme en moordlust en een daarbij behorende cultuur. Hoe actueel wilt U het hebben?
Dit blog is een vervolg op mijn eerdere publicatie Wishes and embodiments (Cahier, 3 augustus 2017). Vandaag start ik met een oud gedicht van me. Pakweg 25 jaar geleden geschreven. Daarna laat ik Friedrich Nietzsche (1844 - 1900) over hartstochten aan het woord. Het blog Kelk wordt afgesloten met een opmerking over een paar andere teksten op Cahier en over mijn lopende schrijfprojecten in meer algemene zin.
Nu ik de inhoud en strekking van het blog van enkele dagen geleden (3 augustus 2017) van iets meer afstand bekijk, besef ik dat het daar eigenlijk om een levensmotief gaat, één van mijn queestes; draag er meer dan één. Welbeschouwd ontspringen zulke ondergronden aan één hoofdbron, aan een overkoepelende levensmissie van ’s mens eigenlijke zelf. Hieronder dat vroege gedicht van me, ook in luistervorm, waarin het motief al doorklinkt.
Met de wenken van Venus
Door helder blauw, kabbelend water heen, een bron,
verwarmd en doorstraald door het licht van een felle zon,
staart jouw sierlijke gestalte, speerpunt van een onzichtbaar sterrengewelf,
in feite naar zichzelf.
Maar na het sluiten van de ogen verschijnen als verwacht,
hetgeen jij in de dagdroom al eerder had gedacht,
al die vragen en verzoeken van getrouwen;
jij weet het zeker zij zijn de jouwen.
In het helder blauw,
kabbelend water, de bron,
wordt vaak uitgebeeld wat men in jou verzon
en met vreugde en verdriet stel jij dan vast
wat eigen of andermans was als vrucht of last.
Bij de keel beluister jij het woord,
dat een ieder van een hem of haar hoort:
Dat eigen en andermans wat ben ik zonder gemeenzaam,
toch niets anders als verzengend eenzaam?!
Laten we ’t menselijke en al te menselijke eens nader bekijken. De zelfdiscipline die Nietzsche nastreefde acht ik kerngezond. En hij spreekt ware woorden over op de loer liggen van uitputting en neerslachtigheid als mensen zekere hartstochten niet mennen, althans zich daartoe niet in bepaalde mate inspannen, maar er zich integendeel doelbewust door laten meeslepen. Nietzsche vermoedde dat dat niet anders kan leiden dan tot uitholling van ’s mens innerlijk en de levenskrachten ondergraaft. Waar het om oprechtheid en eerlijke zelfkennis gaat kon hij zich spiegelen aan een aantal opvattingen van een overtuigd en subtiel denkend christen, aan Blaise Pascal (1623 - 1662). Beide prikten door valse bescheidenheid en verborgen ijdelheden heen en beide koesterden een diep verlangen naar een doorgaande ontwikkeling van mens en mensheid.
Ik geloof dat ik van de vreugden van wijsheid en rechtvaardigheid een veel te hoge voorstelling heb, net zoals de Grieken: ik ben betoverd door alles wat daarnaar verwijst – waarschijnlijk omdat ik veel te hartstochtelijk ben! – Tegen de welbespraakte vereerders van de hartstocht koester ik veel wantrouwen, ik vermoed dat ze zo graag iets zouden willen betekenen. – De Grieken leefden constant in gevaar: zij vereerden in kracht, in zelfverzekerdheid, in rechtvaardigheid hun ontspanning, opgelucht zijn, feest. Daarbij konden ze gevoeligheidjes niet gebruiken: alleen het medelijden in de tragedies omdat ze gewoonlijk hard waren).
Waarom ik de hartstocht in de rede val? Ik zou die ook best opgewonden, heftig en meeslepend, zoals ik alles voel, onder woorden kunnen brengen – maar achteraf ben ik dan halfdood en lijd ik en heb verdriet over zulke overdrijvingen, weglatingen enzovoort. Anderen bereiken het toppunt van hun kunnen in hartstochtelijkheid, ik in het onderdrukken en bestrijden van de hartstocht. Alles doet me goed wat me doet beseffen dat het zo met mij gesteld is.
Waaraan ligt het dat ik altijd dorst naar mensen die tegenover de natuur, bij het wandelen over de bergen met vestingwerken bij Genua, niet in het niet zinken? Weet ik ze niet te vinden?
Jullie zielskracht is niet toereikend om zoveel pietluttigheden, zoveel belachelijke kleinigheden mee omhoog te nemen! Daarom moeten jullie leugentjes verzinnen opdat jullie kracht en eigenwaan niet teloorgaan! Niet zoals bij Pascal en mij. – Ik hoef me niet los te maken van de kleine, erbarmelijke details – ik hoef mezelf niet voor een Godheid aan te zien.
Friedrich Nietzsche; Uit mijn leven (uitgeverij De Arbeiderspers, 1982); hoofdstuk Schrijver, bladzijde 134 en 135
Nietzsche worstelde met het leven. Hij streed, hij leefde zijn levensworstelingen en dat is waarop het naar mijn idee aankomt. Je eigen leven leiden en daarvoor staan! Daarmee tegelijk je eigen doelen stellen en nastreven …in weerwil van wat dan ook! In ‘de liefde’ was hij bepaald onhandig. Zeker niet doeltreffend. Aandoenlijk zijn wat dat aangaat ook zijn huwelijksaanzoeken. Bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Herken- en inleefbaar is veel van wat ik lees in Uit mijn leven; Nietzsche teksten verzameld, vertaald en van een nawoord voorzien door Charles Vergeer.
Vooruitblik
Het blog Foreshadowing (Cahier, 31 juli 2017) en het blog Schimmenrijk (Cahier, 24 juli 2017) had ik graag meer inhoud gegeven. Aanhoudend tijdgebrek stond me dat echter niet toe. Het staat in elk geval in de grondverf. Zekere basisinformatie is geboden. Daar moest ik het helaas toe beperkt houden. Wat in het vat zit verzuurt niet. Op die onderwerpen kom ik zeker nog een keer terug. Bij mijn werkgever zal ik een vakantieaanvraag indienen voor twee vrije midweken ergens in de maanden september, oktober of november zodat ik mijn overige schrijfprojecten concreet gestalte zal kunnen geven.
Aankondiging. Volgende week volgt op Cahier een blog over het interessante boek Hersenbeest (Uitgeverij Lemniscaat, 2016/17), geschreven door de filosofe Marjan Slob.
1. Mijn liefdesverklaringen, er zijn er vele, laten zien dat minne zich in acht neemt. Niet vuig, maar betuigend en getuigend. Hoe kan je een liefhebbende kwalijk nemen dat hij mint? Niet bemint ter wille van zichzelf of voor zichzelf, maar uit eerbetoon voor het geliefde en lieftallige. Ik geef toe, eigenlijk zijn het niet mijn gedachten die ik daarmee doorleef en uit, maar die van het wezen van de geliefde, haar stralende zelf of vernietigende ik. Die maakt of breekt mijn kozen. Door mijn geliefde word 'k gedacht. Wensstof paradeert voor spiegel en spiegel spiegelt wensstof. Complementair. Zelfstandig besta ik zo niet. Althans niet in eerste instantie. Uit barenswee gewekt. 't Is om het even of ik wordt opgenomen en aanvaard of uitgestoten en afgewezen. Het gaat er om dat ik ontsta en wordt bewogen. Zelfloos. Telkens weer. Hoe gruwelijk soms ook. Tegenwoordig vraag ik me af: wordt daarmee blijk gegeven van schuldige onschuld of spreekt daar peilloze verdorvenheid uit?
2. Zodra ik me op mezelf verlaat en mijn eigen hart naga, denk en wil ik zelf en zie ik mijn geliefde(n) in naakte waarheid. Dan is er verstomming; niet enkel luister meer. Pas dan ben ik op mijn hoede en stel ik me vragen over hoe en wat en recht en onrecht. Werkelijk zelf.
(J.W.)
Eerste akkoord: onderzoek alles en behoud het goede. Zogenaamde of zogeheten ondeugden ga ik niet uit de weg. Ik leef ze liever om ze om te vormen in een richting die me goed lijkt. Onvervalst.
Ik kan me niet verplaatsen in iemand die graag wil zijn zoals het hoort: die het niet waagt lief te hebben, te haten, of te oordelen voor hij weet wat de anderen daar wel van zullen zeggen. Ik weet dus niet hoe het hoort! Ik veracht zelfs iedereen die wil zijn als elk ander! die om zich heen ziet om te weten te komen hoe hij door anderen beoordeeld wordt! die altijd met de anderen rekening houdt, niet omwille van hen, maar om in hun ogen niet belachelijk te schijnen – zou hij belachelijk zijn, dan hadden ze plezier om hem! wat afschuwelijk toch! – Maar waarom zouden we de mensen geen pleziertje gunnen! We hebben er zelf toch ook voordeel bij dat onze brave medemensen goed om ons moeten lachen! – Maar waarom zou je daar nu bang voor zijn? Wee mij als iets dat om te lachen is al volstaat om mij niet meer te achten! Dat is enkel goed voor de ijdeltuiten, die zich bij het minste of geringste opgelaten voelen.
Friedrich Nietzsche; Uit mijn leven (uitgeverij De Arbeiderspers, 1982); hoofdstuk Schrijver, bladzijde 135 en 136
Tweede akkoord: oprechtheid en moed. Nietzsche haalt hiermee de woorden uit mijn mond. Hij zegt het goed. Een portie non-conformisme heeft een mens nodig tot eigen lering en vermaak.
Het bewust worden van het denken is tevens het bewust worden van de wil.
Nietzsche was een 'Kämpfer gegen seine Zeit'. Hij trok van leer tegen alles wat in het denken hoger wordt geacht dan het oereigen leven van de wil. Een mens kan idealen hebben die volstrekt theoretisch zijn, terwijl de eigenlijke wil zich daaraan ondergeschikt maakt. Dat is onwaarachtigheid pur sang. Het voorstellingsleven bepaalt de handeling, terwijl de neiging, de hartstocht, het instinct worden tegengehouden.
Dit mag een vorm van zelfopvoeding lijken. Toch is het eigenlijk leugenachtigheid. De persoonlijkheid moet niet worden verbrand in het vuur van het ideaal! Het vuur van de persoonlijkheid zou het ideaal moeten scheppen!
Dat laatste wordt karakter, wordt gewoonte wanneer men leert te leven met de wil in zijn denken. Idealen, moraliteit leven niet in het denken. Ze kunnen daarin worden opgenomen door opvoeding, religie, studie. Maar oereigen idealen of moraliteit zijn dat niet. Pas wanneer het vuur dat in de morele wil leeft het denken warm maakt, schep je je eigen idealen en daarmee je eigen individualiteit. Je schept en verwerkelijkt tegelijkertijd.
Derde akkoord: verpersoonlijken. Ja ook dit herken ik zeker. Goed opgemerkt door Mosmuller. Al decennia lang schrijf ik, meestal op momenten van crisis, diep van binnenuit bepaalde spreuken, waarmee ik vervolgens intens leef en specifieke wilshandelingen doorvoer. Dat sleept me door zekere zaken heen.
Er bestaan vele levensmysteries. De ene mens houdt zich daar meer mee bezig als een ander. ’t Kan zich ook plotseling in een mensenleven voor doen; ineens evident worden. Gebeurtenissen en levensvraagstukken waar je ‘even’ met je verstand niet bij kunt. Neem bijvoorbeeld het mysterie van leven en dood, geboorte en overlijden, sterfelijkheid en onsterfelijkheid, of het mysterie van het kwaad, van dat wat je ‘het boze’ zou kunnen noemen. De mensheid kent meer van dat soort mysteriën. Afhankelijk van het tijdgewricht waarin hij leeft en de cultuur van waaruit hij opereert ligt ’s mens hoofdfocus op specifieke raadsels, verborgenheden, tijdsopgaven en cultussen.
Neem het leven van de bekende Duits protestantse theoloog en reformator Maarten Luther (1483 – 1546). Regelmatig had hij het over een werkingssfeer van de duivel op wie hij flink kon foeteren. Tegelijk hield een desastreuze uitwerking van de menselijke erfzonde hem bijzonder bezig. Alleen diep geloof in een mogelijke christelijke verlossing kon volgens hem uitkomst bieden. Laat je daarbij door de duivel geen rad voor ogen draaien was simultaan zijn boodschap. Ondubbelzinnige taal in die richting spreekt hij bijvoorbeeld in de opgetekende tekst Over de duivel (Antroposofie in perspectief).
Volgens Rudolf Steiner schouwde Luther ‘die duivel’ naar imaginaire contouren van een Ahrimanisch wezen. Schrijfster Ricarda Huch (1864 – 1947) schreef er een speciaal boek over, welke Steiner zeker waardeerde: Luthers Glaube - Briefe an einen Freund (Antroposofie in perspectief). Inderdaad een lezenswaardig geschrift. Heb het in huis. Literatuurverwijzing, Ricarda Huch en Maarten Luther bezien in antroposofisch perspectief: GA 176, 7e en 8e voordracht en GA 177, 4e, 5e en 7e voordracht.
Ook Goethe had weet over de intieme betrekking die bestaat tussen de mens en ‘de duivel’ in het huidige tijdgewricht, stelt Steiner verder. Daarvan getuigt Goethes Faust. Goethe zag heil in het sterken van een mens aan Mefistofeles’ weerstandskrachten; overwinnen en omvormen, niet in een schuwen, mijden of onverkort afwijzen ervan. Daarom een beschrijving van het (duivels)pact en daaruit voortvloeiende menselijke emancipatie in het dicht epos.
In het huidige cultuurtijdperk worden aan de hybride vormen van moderne chimaeren nieuwe componenten toegevoegd. Geen schim meer van schimmen, ze steken echt de kop echt op als reële spookachtige gedaanten. Ondernatuur, mineraal, plant, dier, mens en machine raken, zo lijkt het, met elkaar verweven als nieuwe organismen. Techniek, dataïsme, logaritmen, nieuwe vormen van wiskunde, staan voor ‘niets’. De 21e eeuw, nog maar pas van start gegaan, staat daarmee voor… Ja, voor wat? Wat gaan we leren kennen? Wat zullen we ontwerpen en cultiveren en daaraan ervaren? Welke vormen van leven en dood(sheid) en goed en kwaad met wat voor geestelijke achtergrond en impact zullen opdoemen of zijn al opgedoemd?
Mefistofeles vorst – ziet mij aan – en kan niet ontgaan mijn doemen op welkers-veld. Welk verwelkt? Of is nog-niet-benoemd: ontluikt.
Chimaeren kan ik hier ontwaren, inborst veert op; look verlokend verdeeld. Verdraait, zeggen zij; verdraait is alles hier! Scheelt dat geen zier? Verdomd! M’n hart spreekt…
Stamel, strompel, weeg, beweeg. Recht de rug, stavast met vrije handen. ‘k Ontwaak. Zinnen aan licht. Vergund.
Schemer kan intreden als invallende duisternis, toegedekt onderscheid en ontbreken van perceptie; contouren vallen weg. Maar het kan zich ook voordoen als opschemering. In verschijning tredende silhouetten die gaandeweg worden ingekleurd; voor een mens met verder ontwikkelde kenvermogens: (1) levendige en uitdrukkingsvolle beelden en (2) imaginaties van wezens die met elkaar in samenhang staan en alleszins betekenisvol zijn.
Opdracht
U komt weer op me af, kring van chimaeren! die ik omfloerst aanschouwt heb in mijn jeugd. Lukt het mij deze keer u te bezweren? Ben ik nog altijd tot die waan geneigd? Uw aandrang groeit! Welaan u mag regeren, nu u rondom uit mist en nevel stijgt; mijn hart klopt sneller, jeugdig weer bewogen en door uw tovermacht opnieuw bevlogen.
U roept de beelden op van blijde dagen, beminde schimmen treden uit hun nis; en als een oude, halfvergeten sage ontwaken vriendschap, liefde, jong en fris; de pijn wordt nieuw, opnieuw echoot mijn klagen de dwaze doolgang die het leven is en telt de vrienden die, voorgoed verstoken van nieuw geluk, vóór mij de ogen loken.
Mijn luisteraars van ’t eerste uur, zij horen van deze late zangen er niet één; dat trouwe gehoor ging in de wind verloren, de weerklank van weleer, ach! die verdween. Ik zing mijn lied voor onbekende oren, oogst ik nu bijval, krimpt mijn hart ineen en zij die in hun ziel mijn lied bewaarden zijn hopeloos verstrooid over de aarde.
En eensklaps blijkt mijn doodgewaand verlangen naar ’t stille rijk der schimmen niet gestild en fluisterend suizelen mijn gezangen alsof het snaarwerk van een windharp trilt, ik huiver, tranen stromen langs mijn wangen, mijn stugge hart, het voelt zich zacht en mild; wat ik bezit verschuift naar het verleden en wat verdween, wordt werkelijk in het heden.
Met deze woorden opent Goethe zijn Faust. In het Duits kreeg het de titel Zueignung mee. Niet voor niets heeft hij het daarbij over chimaera's en schimmen. Goethe was qua behandeling van zekere onderwerpen deels een classicus. Daarmee putte hij in het bijzonder uit de rijke beeldentaal van de Griekse mythologie. In de 21e eeuw loopt de betekenis van (een) 'chimaera' uiteen. Dat was in Goethe's tijd al zo. Het is een figuur uit de Griekse mythologie: Chimaera (mythologie). Een monsterlijk wezen, samengesteld uit delen van meerdere beesten. Maar de betekenis van het begrip verruimde zich in de loop der tijd. In meer moderne zin kan het tegelijk wijzen op een bedrieglijk fantasiebeeld of zelfs een hersenspinsel. Zie: Chimäre - Goethe-Wörterbuch. De afgelopen eeuw kreeg het begrip met cel- of soortvermenging van een organisme een biologische betekenis mee: Chimaera (biologie).
Later deze week zal ik dit onderwerp met noten in de reactieruimte verder uitdiepen. Moet zo dadelijk weer aan de slag met midweekse nachtdiensten te Leiden. Daarom nu tot zover.
Iets zegt mij dat ik weet, broos en bandeloos. ’t Niets is als een afgewend hoofd…, stil en tandeloos. Waag het gewagen, zie het gerecht, man verwikkeld in eindeloos gevecht, mens verloenst terwijl het ‘m gaat dagen. Schrik. Geschreckt, …geweckt. Eindeloos, eindeloos!, triomferen Hexen. Harpijen verlustigt: zie ‘m daar staan, naakt; appetijtelijk vlees!; we vullen z’n beker, overlopende vrees! Ha! Macht der suggestie zwelt aan, terwijl wij koren al ‘t addergebroed. Niets kan hem zalven, zelfs geen heldenmoed.., niets zal hem wekken, slechts-slecht-vergaan. Helena verschoont zijn voorhoofd, dat baadt in zweet en streelt zijn wangen, verzacht ’t leed, oog in oog met Faust, geoorloofd.
Op een goede manier samenleven en samenwerken is een hele opgave. De Nederlandse samenleving is danig aan het verharden. Als het je zelf goed gaat en je je aandacht daartoe beperkt kan je daaraan voorbijgaan. Zie je vooral bij mensen die zich met veel eigendunk toonbeeld van goed gedrag toerekenen. Nieuwsuur had gisteren weer een sterk nieuwsitem: Gemeenten willen af van permanente bewoners vakantieparken (Nieuwsuur, 9 juli 2017). In allerlei opzichten kan ‘t misgaan in een mensenleven, niet zelden met ernstige financiële gevolgen. Als je dat gegeven combineert met discriminatie op de arbeidsmarkt en ander sociaal onrecht vallen valkuilen en valstrikken voor vogelvrij verklaarden extra in het oog. Vergelijkingsmateriaal: Society: human predestination or self-determination (Cahier, 5 juni 2017).
Ontvang geen huursubsidie meer met mijn huidige fulltime baan. Als ik het beperk tot een eenkamerwoning zou ik op enig moment voor eenzelfde geldbedrag, als ik dat zou willen, net zo goed kunnen gaan verhuizen. Er spelen enige factoren die me dit doen overwegen. Een drang om mijn vleugels uit te slaan leeft nog steeds. Leiden misschien of een andere stad of regio. Zal dit jaar de boel gaan verkennen.
Mosmullers boekwerk De Categorieën van Aristoteles – Letters van het Wereldwoord (Uitgeverij Occident, 2013) bevalt me goed. Doorwerk het met bijzonder veel belangstelling. Laaf me eraan. Combineer dit met haar aanvullende studieboek Anthroposofie en de Categorieën van Aristoteles (Uitgeverij Occident, 2014). Korte tijd geleden bestudeerde ik haar uitstekende werk De Heilige Graal (Uitgeverij Occident, 2005). Dit zal het schrijven van mijn recensie van haar werk Die Anthroposofische Bewegung (Uitgeverij Occident, 2017) ten goede komen. Het is goed om te weten waaraan een schrijfster refereert en precies voor staat. Voor iets meer over die komende recensie zie de commentaarruimte onder het blog Judith von Halle (Cahier, 18 februari 2017).
Ben hoopvol gestemd. Vol vertrouwen. Sla goede wegen in. Evenzo met mijn korte verhalen; proza en poëzie. Blijf daarbij oog houden voor de sociale (on)werkelijkheid van medemensen. Waar nodig als dwarsdenker in en rond welke kringen dan ook.
Mijn moeder zei me eens: tijd heelt alle wonden, wel blijven er littekens achter. Een overgeleverde volkswijsheid. Deels waar. Deels ook niet, want er bestaan immers ook open wonden. Wonden die zich niet sluiten, dat wil zeggen in ieder geval niet van zelf. Daar is meer voor nodig. Een leven omvattende operatie; een specifieke levensloop met een unieke ontwikkelingsweg. Ieder mensenleven is een mysterie op zich. In dat licht bezien kan het goed zijn dat mensen niet te licht over elkaar oordelen. Zonder echter alles, alle handel en wandel van een ander en van jezelf, te willen vergoelijken natuurlijk. Dat bepleit ik beslist niet! Vergelijkingsmateriaal dienaangaande biedt mijn blog Open wond (Cahier, 1 december 2014).
Als ik terugkijk op mijn leven denk ik dat een studie sociologie op zich wel bij me had gepast. Hoewel natuurwetenschap me evengoed interesseerde. Meer dan dat. Drommels wel. Niet alleen als kind maar ook als jongeling - en nog lange tijd daarna - was ik echter in zekere opzichten heel onbewust en naïef, zeker niet studievaardig in officiële en reguliere zin.
Mijn latere beroepsstap naar het onderwijswezen liep allengs schikbreuk op prikkelbare kwetsbaarheid, ontstaan door een jeugdtrauma; een zeer schokkende jeugdervaring waarover ik op Cahier verder absoluut niet concreet uitweidt. Op basis van eigen levenservaringen weet ik wat open wonden zijn en Amfortas en Parsifal problematiek zoal behelst of behelzen kan.
Nederland en Brittannië hebben pas landelijke verkiezingen achter de rug. Waartoe de uitslag zal leiden is nog niet geheel duidelijk. Eigenlijk interesseert het Britse reilen en zeilen me veel meer. ‘k Lijk wel een balling... Voelt zo. Als Brit zou ik voor een harde brexit zijn, maar het is nu zeer de vraag of dat er echt van komt. Theresa May heeft haar hand overspeeld met het uitschrijven van vervroegde verkiezingen. Op een Kabinet-Rutte III verheug ik me niet. Maar ja, so be it.
Pim Blomaard
Turbulentie in blogland. Off course I’m picky. Het gaat me om het blog Afscheid van de anthroposofische vereniging (Vrienden – Mieke Mosmuller, 14 juni 2016), geschreven door Mieke Mosmuller. Temeer interessant vanwege recente reacties geplaatst onder dat artikel: (1) Open brief aan Mieke Mosmuller van Henk Verhoog (3 juni 2017), (2) Antwoord op "Open brief aan Mieke Mosmuller van Henk Verhoog" van Mieke Mosmuller (7 juni 2017) en (3) Antwoord op "Open brief aan Mieke Mosmuller van Henk Verhoog" van Tjeerd en Mariette van Rees Vellinga (8 juni 2017). Eigenlijk zie ik graag tussen Pim Blomaard en Mieke Mosmuller over één en ander een tweegesprek. Het liefst op schrift gesteld en publiek gemaakt, bijvoorbeeld in ledentijdschrift Motief. Twee antroposofen die ik zeker waardeer.
Ontving vandaag per e-mail een snelkoppeling naar een digitale versie van de periodiek Nachrichten für Mitglieder Anthroposophie weltweit (juli en augustus 2017 nummer) van de Algemene Antroposofische Vereniging (AAG). Zal het de komende tijd rustig doornemen.
Tot zover deze keer. In mijn innerlijk rumoert het weer danig op dit ogenblik. Een weerslag daarvan reserveer ik voor pennenvruchten die in het verschiet liggen.
Korte toelichting. Twee zaken worden met mijn blog Perceptie en oude windselen (Cahier, 26 juni 2017) eigenlijk aan de orde gesteld: (1) ’s mens behoefte aan een verdiepende ontwikkelingsweg, in het gemoed van tamelijk veel mensen rumoerend en (2) de mangel en angel van sciëntisme (bladzijde 487 van het Woordenboek Filosofie).
Een antroposofe die er haar levenswerk van heeft gemaakt om een specifieke ontwikkelingsweg intensief te agenderen is Mieke Mosmuller. Gisteren schreef ik een kort commentaar onder haar blog Metamorfose van het denken – Deel 2 (Mieke Mosmuller Blog, 21 juni 2017).
De filosoof Friedrich Nietzsche (1844 - 1900), die ik gisteren in mijn blog aanhaalde, worstelde met dat sciëntisme. Worstelen is bij hem eigenlijk te zwak uitgedrukt, het verteerde hem volledig. Zijn waarheidszin als levensqueeste was oprecht en vurig als het vurigste vuur.
Ook een literaire schrijver als Willem Frederik Hermans (1921 - 1995) had er ‘iets’ mee; natuurwetenschap als exclusief kroonstuk van moderne wetenschap. Met zijn lezenswaardige boekbespreking Willem Frederik Hermans was een slecht filosoof. Nou en? (Neerlandistiek, 14 juni 2017) verkent taalkundige Marc van Oostendorp Hermans positie daarin. Op dat blog reageerde ik eveneens kort in de reactieruimte eronder.
Wat je je kunt voorstellen wordt onvoorstelbaar als je je gedachten, en je denken en denkvermogen, niet lenigt en opnieuw uitvindt. Hij die ontwaakt of ontwaken wil, echt ontwaken, verlangt naar een wereld met nieuwe elementen; niet enkel oude sporen…
(J.W.)
Die houding groeit steeds meer in me. Zeer krachtig. En vervolgens wordt het meer dan een houding. Veel meer. Met de nodige bedrijvigheid zal 't uitgroeien tot… een nieuw zintuig. Vol actief. Een echt initiërend ik; tegelijk een subtiel en vaardig denkzintuig en denkorgaan.
Niet voorbestemd tot perceptie. – Er bestaat een bepaald niet zeldzame onnozele deemoed, die degene die ermee behept is ten enenmale ongeschikt maakt als discipel der perceptie. Te weten: op het moment dat een mens van deze soort iets opvallends waarneemt, draait hij zich als het ware om op zijn hielen en zegt hij bij zichzelf: 'Je hebt je vergist! Je was met je gedachten ergens anders! Dit mag de waarheid niet zijn!' – en vervolgens, in plaats van nog eens, en nu scherper, te kijken en te luisteren, loopt hij als geïntimideerd in een boog om het opvallende heen en probeert het zo snel mogelijk uit zijn hoofd te zetten. Zijn innerlijke canon namelijk luidt: 'Ik wil niets zien wat met de gebruikelijke mening over de dingen in strijd is! Ben ik in de wieg gelegd om nieuwe waarheden te ontdekken? Er zijn al te veel oude waarheden!'
Een vorm van mummificatie; gebrek aan energie, moed en zelfbewustzijn, is wat Nietzsche daar schetst naar mijn idee. Zo wil ik mijn mogelijk twintig laatste levensjaren niet slijten…!
Short one. Levens, mensenlevens, kunnen zich kruisen. Wegen die tijdelijk samenkomen en dan weer scheiden, vaak sneller dan je denkt, zeker op kinderleeftijd en als men nog puber of adolescent is. De eerste 21 jaar van mijn leven verschillen radicaal van de 37 jaar die daarop volgden en zullen nog veel meer verschillen ten opzichte van de jaren die mij nu nog resten. Hoe oud ik zal worden weet ik niet. Misschien heb ik nog 20 jaar te gaan… Misschien ook niet. Wie weet? Hoop het. Dan kan ik nog het nodige doen. Wilskrachtig en bezonnen.
Volgend jaar, dat wil zeggen vanaf 5 februari 2018, zal ik 59 jaar zijn en dat (levens)jaar, zo weet ik, zal voor mij biografisch bezien een bijzonder wezenlijk culminatiepunt vormen. Van binnenuit zal zich dan een enorme ommekeer voordoen, een diepgaande verinnerlijking, waarmee weer nieuwe vermogens aan de dag zullen treden. Hoe en wat hierover laat ik in dit blog onbenoemd. Ik anticipeer op zaken, bereid ze daarmee tegelijk voor, eigenlijk al vanaf mijn kindertijd. Worstelend en mettertijd effectief.
Crossroads
Meer dan 40 jaar geleden maakte ik deel uit van een kleine vriendenkring, een kwartet. Welbeschouwd bestond er een diepe band; in actieve zin hadden we een korte periode in ieder geval één ding met elkaar gemeen: liefde voor het schaakspel. Samenstelling van 't viertal: Fred Meijer (Linkedin), Wim van Roon (Linkedin), David Mesman (Linkedin) en mijn persoon. Vrienden en rivalen. We waren vechtlustig. Zijn we nog altijd. Dat weet ik zeker. Zit in ons. Competitive fellows.
Dat leefden we toen voornamelijk uit via het schaakspel, lid van Schaakvereniging Europoort (Rotterdam-Zuid). Fred ken ik al vanaf de lagere school. Hij en ik waren indertijd boezemvrienden. Wim en David leerde ik kennen in mijn pubertijds- en adolescentiefase. Vier totaal verschillende persoonlijkheden met een hele eigen levensloop. Dat is duidelijk! Goed om daar bij stil te staan.
Prachtig weer vandaag. ’t Wordt een geweldige zomer. Is het al. Aanstaande woensdag officieel. Houd het hier deze keer bij. Heb heel veel te doen. Writers work. First things first.
Perfectioneer m’n woning als werkplek, hoewel ik het liefst ongestoord
buitenshuis met studie- en schrijfprojecten in de weer ben. Misschien
stuit ik nog eens op een flexplek die goeddeels aan mijn wensen beantwoordt en betaalbaar voor me is. Volgende week maandag wordt een bureau bezorgd dat ik bij
IKEA heb besteld, afmetingen: lengte 2 meter, breedte 60 centimeter en
hoogte 74 centimeter. Voorbeeldexemplaar: zie de afbeelding hiernaast.
Biedt genoeg ruimte voor mijn desktop, laptop, tablet, leesplank en
schrijfgerei. Denk dat ik er een mobiele bureaustoel aan toevoeg. Heb
mijn oog laten vallen op een Millberget Kimstad (witkleurig).
